PAY SENEDİ BASTIRILMA USULÜ

Anonim Şirketlerin payın elden çıkarılması işleminde, pay sahibi için birtakım vergi yükümlülükleri söz konusu olmaktadır. 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu madde 80/1’de ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar, vergiye tabi olan değer artış kazancı kapsamında belirtilmiştir. Ancak anılan kanun hükmünde, en az 2 yıl elde tutulmuş pay senedi için bu vergi yükümlülüğünün söz konusu olmayacağı da belirtilerek, pay sahipleri senet çıkarılması yolunda teşvik edilmiştir. Ayrıca 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu madde 17/4-g gereğince pay senedi teslimleri katma değer vergisinden de muaf tutulmuştur ve bu muafiyette senedin 2 yıl elde tutulması koşulu bulunmamaktadır. Menkul kıymet olma özelliği bulunan pay senedi bastırılmasının, gerçek kişiler için ‘’değer artış kazancı’’ yönünden, kurumlar vergisi mükellefleri için ise ‘’katma değer vergisi’’ yönünden özel önemi bulunmaktadır. 

Pay senedi çıkarılması hususunda ise 6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu (eTK) ile 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) arasında birtakım değişiklikler bulunmaktadır. Öncelikle, eTK’da pay senedi çıkarılması zorunlu görülmemiş, çıkarıldığı takdirde hamiline veya nama olarak düzenlenebileceği, ancak bedeli tamamen ödenmemiş paylar için hamiline çıkarılmasının senedi hükümsüz kılacağı belirtilmiştir. TTK’da ise hamiline yazılı paylar için, Yönetim Kurulu’nun pay bedelinin tamamının ödenmesinden itibaren 3 ay içinde pay senetlerini bastırıp pay sahiplerine dağıtma zorunluluğu öngörülmüştür. Nama yazılı paylar için ise azınlığın bu yöndeki talebi olması durumunda senet bastırılması zorunluluğu öngörülmüştür. Bu hususlar TTK madde 486’da emredici hüküm olarak yer almaktadır. 

Söz konusu vergi yükümlülüklerinden muaf olabilmek için ise yalnızca pay senedi bastırılması değil, geçerli bir pay senedi bastırılması gerekir. TTK madde 487’de pay senedi üzerinde bulunması gereken zorunlu unsurlar sayılmıştır. Buna göre, ‘’Pay senetlerinin; şirketin unvanını, sermaye tutarını, kuruluş tarihini, bu tarihteki sermaye tutarını, çıkarılan pay senedinin tertibini, bunun tescili tarihini, senedin türünü ve itibarî değerini, kaç payı içerdiğini belirtmesi ve şirket adına imza etmeye yetkili olanlardan en az ikisi tarafından imza edilmiş olması şarttır.’’ Ayrıca, ‘’Nama yazılı pay senetlerinin ayrıca; sahiplerinin adı ve soyadını veya ticaret unvanını, yerleşim yerini, pay senedi bedelinin ödenmiş olan miktarını da açıklaması gerekir. Bu senetler şirketin pay defterine kaydolunur.’’ denilmiştir. Yine aynı maddede ‘’Kapalı şirketlerde baskı şeklinde imzanın delikli olması veya sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanması gerekir.’’ denilerek bilgisayar yazıcısından alınan basit bir kağıda yazdırılmış pay senedinin geçerliliği hususunda eTK aksine bir düzenleme getirilmiştir. eTK döneminde pay senedi bastırılmasına ilişkin herhangi bir yöntem veya güvenlik önlemi öngörülmediğinden herhangi bir matbaada bastırılması veya bilgisayar çıktısı alınması mümkün görülmekteydi. TTK’da ise bu durumu engelleyici bir düzenleme öngörülmüş ancak ‘’kapalı şirketler’’ için geçerli olduğu belirtilmiştir. Hükmün gerekçesinde, halka açık şirketler için SPK Tebliğleri’nin uygulanacağı belirtilmiştir. Görüldüğü üzere pay senedinin basımında delikli imza veya sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanması aranmıştır. Ancak kanunda ‘’sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemleri’’ne dair bir açıklama yapılmamıştır. Pay senedi basımı için güvenlik teması, sahte belgelerin önlenmesi açısından önem arz etmektedir. Delikli imza uygulanmadığı durumda, hazırlanacak pay senetlerinin bilgisayar çıktısı şeklinde olmayıp, profesyonel bir matbaa tarafından kullanılan görünmez filigran, özel yapım kağıt, hologram teknolojisi gibi güvenlik önlemleri ile elde edilmesi gereklidir. 

Pay Senedi Güvenlik Önlemleri

Sağladığı vergi avantajları nedeniyle, anonim şirkette hisse (pay) senedi çıkarılması ayrı bir öneme sahiptir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) “hisse senedi” yerine “pay senedi” tabirini benimsemiş ve pay senedi çıkarma noktasında eski kanundan farklı esaslar ile kurallar getirmiştir. İlgili vergi kanunları ile getirilen istisnalardan faydalanmak için, pay senedinin yasal koşullara uygun bir şekilde çıkarılması gerekir. Bu hususta dikkate alınacak yasa ise Türk Ticaret Kanunu’dur. Mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (ETK)’nda hisse senedi çıkarmak isteyen şirketler için, hisse senedinin bastırılmasına ilişkin herhangi bir yöntem yahut bir güvenlik önlemi öngörülmediğinden, hisse senetlerinin, herhangi bir matbaada bastırılması yahut bilgisayar çıktısı olarak alınması tercih edilmiştir. Hatta, bazı yazarlar bunu önermiş, meslek mensupları da kolay olduğu için bu yolu benimseyip mükelleflerine önermişlerdir. Hâla bazı şirketlerin, meslek mensuplarının yönlendirmeleriyle yazıcıdan hisse senedi ve ilmühaber bastırdıklarını duymaktayız. Oysa, TTK hisse senedinin çıkarılması noktasında eski Ticaret Kanunu’ndan ayrılmış olduğundan, yazıcıdan çıktı olarak alınan pay senedinin geçerliliği de eski düzenlemeden ayrılmaktadır. ETK pay (hisse) senetlerinin güvenliği konusunda herhangi bir düzenleme içermemiştir. Bu nedenle, eski uygulamada yazıcıdan çıktı olarak alınan hisse senetleri dahi geçerli kabul edilmiş, hatta bu konuda şirketlere yol gösterilmiştir. Ancak, TTK’nın “pay senetlerinin şekli” kenar başlıklı 487’nci maddesinin ilk fıkrasında pay senetlerinde bulunması gereken bilgiler sayıldıktan hemen sonra “Kapalı şirketlerde baskı şeklinde imzanın delikli olması veya sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanması gerekir.” hükmüne yer verilmiştir. Bahsi geçen hüküm emredicidir. Bu nedenle, anonim şirket tarafından çıkarılacak pay senetlerinde, sadece şekli unsurların (zorunlu asgarî içerik ve çift imza) bulunması yeterli görülmemiş, anonim şirket tarafından bastırılacak pay senetlerine bazı güvenlik önlemlerinin uygulanması zorunlu hale getirilmiştir. Anılan hükümden kıymetli evrak olan hisse (pay) senedi bastırırken, kolayca taklit edilmesini engelleyici ve sahtekarlığı önleyici birtakım güvenlik önlemlerin alınmasının (teknolojik hologram, gizli yazı, filigran ve benzeri uygulamaların tatbik edilmesi) şart koşulduğu açıktır. Sahtekarlığı önleyici bu güvenlik önlemlerini ise şirket yazıcısından alınan basit bir A4 kağıdına yazdırılmış hisse senedinin sağlayamayacağı açıktır. Bu bağlamda, TTK’nın yürürlüğe girdiği 1 Temmuz 2012 tarihinden sonra, yazıcıdan çıkarılıp imzalanan hisse senetlerinin geçerli olmadığını düşünmekteyiz. Zira, anılan vergi istisnalarından faydalanabilmek için, devrin hisse senedi ile yapılması gerekir. Devre konu olabilmesi için de ortada yasaya ve usulüne uygun bir şekilde çıkarılmış hisse senedinin bulunması şarttır. Yazıcıdan alınan hisse senedinde sahtekarlığı önleyici herhangi bir güvenlik önlemi bulunmayacağından, yasaya uygun şekilde düzenlenmiş bir hisse senedinden de bahsetmek mümkün olmayacaktır. Bu konuda bilinçli olan şirketler ve meslek mensupları, gerekli güvenlik önlemleri taşıyan hisse senedi basımına önem vermektedir. Bu yönüyle, hisse senedi çıkarmak isteyen anonim şirketlerin, sonradan bir sorun yaşamamak adına, artık bu alanda ülkemizde gerekli güvenlik önlemlerini sağlayarak pay senedi basım hizmeti veren profesyonel kuruluşların da olduğunu dikkate alarak, hisse senedi basımını yazıcıdan bastırmak yerine bu kuruluşlara yaptırmalarının hem yasal şartlara uygun hisse senedi bastırılması hem de senedin çıkarıldığı tarihin belirlenmesi bakımından yararlarına olacağını düşünmekteyiz. 

KAYNAKÇA Altaş Soner. ‘’Yazıcıdan Çıkarılan Pay (Hisse) Senedi Geçerli Midir?’’, 306 Yaklaşım Dergisi, 

Haziran 2018 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu 

6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu 

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu